Czym jest wir polarny i jaki ma wpływ na pogodę?

W okolicach biegunów Ziemi tworzą się wiry polarne, które w chłodnych okresach przybierają na sile. Wir polarny na półkuli północnej w znacznym stopniu wpływa na pogodę w Europie, Ameryce Północnej, a nawet Azji. Czym jest zatem owy wir polarny?

Wir polarny to rozległy układ niżowy powstający w stratosferze do 50 km nad ziemią. Powietrze wewnątrz wiru ma temperaturę od -65 do -85 °C nad Arktyką i osiąga niższe wartości nad Antarktyką. Wiatry w nim wiejące dochodzą regularnie do 250 - 300 km/h. Ten na półkuli południowej jest bardziej stabilny, a więc i silniejszy, umiejscowiony nad samym biegunem. Z kolei wir nad rejonami arktycznymi jest podatny na odkształcenia ze względu na wpływ lądów. Może wzmacniać się i słabnąć kształtując niższe warstwy atmosfery, a co za tym idzie, wpływa na pogodę na półkuli północnej.

Uwięzione w wirze zimne powietrze znad bieguna ograniczone jest przez jet stream. Gdy ten jest silny, zimne powietrze znad bieguna nie ma szans na wydostanie się do niższych szerokości geograficznych. Kiedy jednak wir polarny słabnie, destabilizuje się także jet stream zwalniając i stając się bardziej falistym. Mroźne powietrze zasysane jest w rejony polarne i umiarkowane, z kolei cieplejsze powietrze z umiarkowanych szerokości przedostaje się w rejony arktyczne.

Wir polarny i jego wpływ na pogodę

Podczas gdy silny jet stream utrzymuje równie silny wir polarny w wysokich szerokościach geograficznych, mroźne powietrze zostaje zatrzymane nad Arktyką. Wtedy to i tak zimna Północ staje się jeszcze zimniejsza, a w umiarkowanych szerokościach geograficznych mamy do czynienia z łagodną zimą.

Jednak wir polarny jest czasami zakłócany, gdy szczególnie silne fale atmosferyczne w troposferze przedostają się w górę do stratosfery. Wir zwalnia, może zostać zdeformowany, zsuwa się z bieguna, czy dzieli na kilka płatów. Zakłócenia te powodują gwałtowny wzrost temperatur polarnej stratosfery, co nazywa jest nagłym ociepleniem stratosferycznym. Wtedy po okresie 2-5 tygodni na półkuli północnej, w jednym regionie dochodzi do trwalszego nawrotu surowej zimy, a w innym pojawia się nagłe ocieplenie, gdyż chaotyczny prąd strumieniowy może zastygnąć na danym regionem przez jakiś czas. W wyniku deformacji wiru polarnego, zimą 2021 roku Hiszpanię zaskoczyły silne opady śniegu, a stan Teksas zmagał się z nawet -25 stopniowymi mrozami.

Zobacz też: Dlaczego jesień to czas wzmożonych wichur i opadów?

 

Autor: Joanna Wnuk