Miejskie wyspy ciepła – dlaczego nasze miasta się przegrzewają i jak je ochłodzić?

W upalne dni spacer po mieście często wydaje się znacznie bardziej męczący niż poza jego granicami. Powód? Miejska wyspa ciepła – zjawisko, które sprawia, że temperatura w dużych aglomeracjach jest nawet o kilka stopni wyższa niż na obszarach podmiejskich czy wiejskich. Problem ten nasila się w miarę wzrostu zabudowy i zmian klimatycznych, ale istnieją sposoby, by skutecznie chłodzić nasze miasta.

Czym jest miejska wyspa ciepła?

Miejska wyspa ciepła to efekt lokalnego podwyższenia temperatury w miastach w porównaniu do otaczających terenów. Wynika głównie z:

-Zabudowy betonowej i asfaltowej, które pochłaniają ciepło w ciągu dnia i oddają je nocą, utrudniając naturalne schładzanie otoczenia.

-Braku roślinności, która w naturalny sposób obniża temperaturę dzięki procesowi transpiracji (parowania wody z liści).

-Zanieczyszczeń powietrza, które wpływają na zmniejszenie wypromieniowania ciepła z powierzchni miasta.

-Ograniczonego przewiewu, zwłaszcza w gęsto zabudowanych centrach miast, gdzie ciepło zostaje uwięzione.

Konsekwencje tego zjawiska są poważne: większe ryzyko udarów cieplnych, wyższe zużycie energii na klimatyzację i pogorszenie jakości powietrza. Na szczęście istnieją sposoby na złagodzenie miejskiej wyspy ciepła.

Jak chłodzić miasta?

1. Więcej zieleni

Parki, skwery i zielone dachy to jedne z najskuteczniejszych metod walki z upałem. Roślinność obniża temperaturę poprzez cień i parowanie wody. Dobrym rozwiązaniem są także zielone ściany, czyli pokryte roślinami elewacje budynków, które nie tylko chłodzą, ale też poprawiają jakość powietrza.

2. Jasne nawierzchnie i dachy

Ciemne powierzchnie, jak asfalt czy czarne dachy, pochłaniają ciepło. Wprowadzenie jasnych nawierzchni i odbijających promieniowanie dachów może znacznie obniżyć temperaturę w mieście. W Nowym Jorku wdrożono program malowania dachów na biało, co w niektórych miejscach zmniejszyło nagrzewanie się budynków nawet o 30% [1].

3. Chłodne nawierzchnie

Beton i asfalt można zastąpić materiałami, które mniej się nagrzewają, np. nawierzchniami przepuszczalnymi, które dodatkowo poprawiają retencję wody. W niektórych miastach testuje się również asfalty chłodzące, odbijające więcej światła słonecznego.

4. Woda jako naturalny klimatyzator

Fontanny, sztuczne zbiorniki wodne i wilgotne tereny zielone wpływają na mikroklimat, schładzając powietrze. W miastach, takich jak Kopenhaga, tworzy się „błękitne korytarze”, które poprawiają przewiewność i ochładzają okolicę [2].

5. Inteligentne planowanie przestrzenne

Przewiewność miasta ma ogromne znaczenie – wąskie, zabudowane ulice zatrzymują ciepło. Planowanie przestrzenne powinno uwzględniać naturalne kanały przepływu powietrza, a także zwiększać liczbę terenów zielonych pomiędzy blokami mieszkalnymi.

6. Technologie przyszłości

W niektórych krajach eksperymentuje się z materiałami o właściwościach chłodzących, np. farbami odbijającymi promieniowanie podczerwone. Rozważa się także wdrożenie systemów mgiełki wodnej w najbardziej nagrzewających się częściach miast.

Podsumowując, miejska wyspa ciepła to jedno z największych wyzwań urbanistycznych XXI wieku. Rosnące temperatury i rozbudowa miast sprawiają, że problem będzie się nasilał, ale odpowiednie planowanie przestrzenne i wdrażanie ekologicznych technologii może skutecznie przeciwdziałać skutkom ekstremalnych upałów. Miasta przyszłości muszą być nie tylko nowoczesne, ale przede wszystkim przyjazne dla mieszkańców i odporne na zmiany klimatu.

Joanna Wnuk

Źródło:

[1] New York City Cool Roofs Initiative, 2019, https://www.nyc.gov/html/coolroofs/html/home/home.shtml

[2] Copenhagen Solutions Lab, „Cooling Down the City with Blue and Green Infrastructure”, 2018 https://stateofgreen.com/en/solutions/cooling-down-the-city-with-blue-and-green-infrastructure/